Интернет-игра «НАША Беларусь» / “ OUR Belarus ” Internet - Game
МАТЕРИАЛЫ ДЛЯ ОТВЕТОВ
...назад |
Клуб любителей истории Минской юридической гимназии №42
1
Колас, Якуб (Міцкевіч Канстанцін), нарадзіўся 03.11.1882 г. у засценку Акінчыцы Менскага павета (цяпер у межах г. Стоўбцы Менскай вобл.). Раннія дзіцячыя гады прайшлі ў лесніковых пасадах Ласток і Альбуць. Вучыўся ў Мікалаеўшчынскай пачатковай школе. Скончыў Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю (1902). У 1902-1906 гг. настаўнічаў у вёсках Люсіна Ганцавіцкага раёна, Пінкавічы Пінскага раёна, Верхмень Смалявіцкага раёна. За ўдзел у нелегальным настаўніцкім з'ездзе (ліпень 1906) звольнены з пасады. Жыў на паўлегальным становішчы ва ўрочышчы Смалярня, знаходзіўся пад наглядам паліцыі (1907). Працаваў у газеце «Наша ніва» ў Вільні, у прыватнай беларускай школе ў вёсцы Сані Талачынскага раёна. 15.09.1908 г. быў асуджаны на тры гады зняволення. Пакаранне адбываў у менскім астрозе. У 1912-1914 гг. працаваў настаўнікам у прыходскай навучальні ў Пінску. У верасні 1915 г. мабілізаваны ў армію. Скончыў Аляксандраўскую ваенную навучальню (Масква, 1916). У званні прапаршчыка служыў у запасным палку ў Пярмі. Улетку 1917 г. накіраваны на румынскі фронт. У сувязі з хваробай атрымаў адпачынак. Паводле дэкрэта Савецкай улады як настаўнік вызвалены ад вайсковай службы. Працаваў настаўнікам, школьным інструктарам на Куршчыне.
У траўні 1921 г. пераехаў у Менск. Выкладаў у Беларускім педагагічным тэхнікуме, Беларускім дзяржаўным універсітэце, займаўся навуковай дзейнасцю ў Інстытуце беларускай культуры. З 1929 г. быў зацверджаны правадзейным членам Беларускай акадэміі навук, абраны яе віцэ-прэзідэнтам. Удзельнічаў у рабоце Ўсебеларускіх з'ездаў Саветаў (1924, 1927, 1929, 1935, 1937), Міжнароднага кангрэса ў абарону культуры (1935, Парыж). Быў членам ЦВК БССР (1929-1931, 1935-1938).
У гады Вялікай Айчыннай вайны жыў у Клязьме (пад Масквой), Ташкенце (1941-1943), Маскве. У снежні 1944 г. вярнуўся ў Менск. Абіраўся дэпутатам Вярхоўнага Савета СССР (1946-1956) і БССР (1938-1956), старшынёй Беларускага рэспубліканскага камітэта абароны міру. Акадэмік АН БССР. Член СП СССР з 1934 г.
Узнагароджаны пяццю ордэнамі Леніна, ордэнамі Чырвонага Сцяга, Працоўнага Чырвонага Сцяга, медалямі.
Народны паэт БССР (1926). Заслужаны дзеяч навукі БССР (1944).
Памёр 13.08.1956 г.
Літаратурным дэбютам стаў верш «Наш родны край» (14.09.1906, газ. «Наша доля»). У 1910 г. у Вільні выдаў першы зборнік вершаў «Песні-жальбы». Выйшлі кнігі прозы «Апавяданні» (1912), «Родныя з'явы» (1914), «Казкі жыцця» (1921), зборнік вершаў «Водгулле» (1922), аповесць «У палескай глушы» (1923), паэма «Новая зямля» (1923), зборнікі апавяданняў «Крок за крокам», «На рубяжы», «Першыя крокі», «У ціхай вадзе», паэма «Сымон-музыка» (усе ў 1925), аповесці «На прасторах жыцця» (1926), «У глыбі Палесся» (1927), «Адшчапенец» (1932), «Дрыгва» (1934), зборнікі вершаў «Нашы дні» (1937), «Адпомсцім» (1942), «Голас зямлі» (1943), паэмы «Суд у лесе» (1943), «Адплата» (1946), зборнік вершаў «Мой дом» (1946), паэма «Рыбакова хата» (1947), трылогія «На ростанях» (1955). Аўтар твораў для дзяцей - паэмы «Міхасёвы прыгоды» (1935), вершаванай казкі «Рак-вусач» (1938), зборнікаў вершаў «На рэчцы зімой» (1941), «Вершы для дзяцей» (1945), зборнікаў апавяданняў «У старых дубах» (1941), «Раніца жыцця» (1950). Апрацаваў шэраг беларускіх народных казак.
Пераклаў на беларускую мову творы А.Пушкіна, М.Лермантава, Т.Шаўчэнкі, Р.Тагора і інш.
Выйшлі зборы твораў у 2 (1928-1929), у 7 (1952), 12 (1961-1964), 14 (1972-1978) тамах.
Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР (1946) за вершы ваеннага часу, Дзяржаўнай прэміі СССР (1949) за паэму «Рыбакова хата».
http://www.slounik.org/90592.html
Купала, Янка (псевдоним; настоящее имя и фамилия Иван Доминикович Луцевич) [25.6(7.7).1882, Вязынка, ныне Молодечненского района Минской области, - 28.6.1942, Москва], белорусский советский поэт, народный поэт БССР (1925), академик АН БССР (1928) и УССР (1929). Родился в семье мелкого арендатора из безземельных крестьян. Учился в Петербурге на общеобразовательных курсах А. С. Черняева (1909 - 1913), в народном университете им. А. Л. Шанявского в Москве (1915). Был домашним учителем, писарем, приказчиком, рабочим. Первое стихотворение "Мужик" опубликовал в 1905. С 1907 печатался в газете "Наша нива", был её сотрудником (в 1914-15 редактировал её). Вместе с Я. Коласом К. стал основоположником новой белорусской литературы. Большую роль в его идейном и творческом развитии сыграл М. Горький. Поэт тесно связал себя с революционно-освободительным движением народных масс: сборники стихов "Жалейка" (1908), "Гусляр" (1910), "Дорогой жизни" (1913), лироэпические и драматические поэмы "Извечная песня" (1908, опубл. 1910), "Курган", "Сон на кургане" (обе - 1910), "Бондаровна" (1913), "Она и я" (1910, опубликована 1913), "Могила льва" (1913) и др., пьесы "Павлинка" (1913) и "Разорённое гнездо" (1913, опубликовано 1919).
В советскую эпоху творчество К., вдохновляемое борьбой за построение социализма, отразило коренные изменения в жизни белорусского народа: сборники стихов "Наследство" (1922), "Безымянное" (1925), "Песня строительству" (1936), "Белоруссии орденоносной" (1937), "От сердца" (1940; Государственная премия СССР, 1941), поэмы "Над рекой Орессой" (1933), "Тарасова доля" (1939) и др. В годы Великой Отечественной войны 1941-45 большой популярностью пользовались патриотическая публицистика К. и его пламенные стихи, направленные против фашистских захватчиков. Поэзия К. развивалась на основе лучших художественных и демократических традиций белорусского народа, впитала лиризм и напевность народной песни, достижения русской художественной культуры. Перевёл на белорусский язык "Слово о полку Игореве", "Медный всадник" А. С. Пушкина, произведения Т. Г. Шевченко, А. Мицкевича, М. Конопницкой, Н. А. Некрасова, А. В. Кольцова, И. А. Крылова и др. Произведения К. переведены на многие языки народов СССР и зарубежных стран. Награжден орденом Ленина. В 1945 в Минске открыт музей К.
http://encycl.yandex.ru/cgi-bin/art.pl?art=bse/00040/04300.htm&encpage=bse
2
Мiкола Гусоўскi
Мiкола Гусоўскi - вядомы паэт-гуманiст i асветнiк эпохi Адраджэння, сучаснiк Францыска Скарыны. Ён - адзiн з самых адукаваных людзей "пад зоркай Палярнай", як ён называе ў паэме "Песня пра зубра" свой край. Ад прыроды Гусоўскi з'яўляўся мастацкай натурай, таму ён вельмi дарэчы дапаўняе Ф. Скарыну, шматграннага вучонага, мыслiцеля, перакладчыка i арганiзатара друкарскай i выдавецкай справы. Дзейнасць Скарыны i Гусоўскага надала беларускаму Адраджэнню ўжо ў першай чвэрцi 16 ст. адзнакi спеласцi i вывела беларускае пiсьменства на авансцэну культурнага жыцця ўсходнiх славян.
Звестак пра жыццё Мiколы Гусоўскага захавалася вельмi мала. Ён нарадзiўся каля 1470 года, вiдаць, на тэрыторыi Верхняга Прыдняпроўя або Наднямоння. Польскiя гiсторыкi, якiя яшчэ ў 19 стагоддзi выявiлi i высока ацанiлi мастацкую самабытнасць лацiнамоўных твораў М. Гусоўскага, аднадушна прызнаюць, што ён быў беларусам па паходжаннi i патрыётам ВКЛ. Бацька Мiколы быў вялiкакняжацкiм лаўцом, цi лоўчым. У той час лаўцамi былi людзi вольныя, шляхецкага стану. З дзiцячых гадоў бацька прывучаў Мiколу да цяжкай прафесii. Магчыма, ён пайшоў бы следам свайго бацькi, але эпоха Адраджэння адкрыла перад iм новыя далягляды. Дапытлiвасць прывяла юнака да знаёмства з вучоным мужам i сакратаром вялiкакняскай канцылярыi (пасля бiскупам Плоцкiм) Эразмам Цёлкам (Вiтэлiусам). Той, выявiўшы ў маладым лаўцу дасцiпны розум i спрыт, прыблiзiў юнака да сябе, зрабiў яго дарадчыкам у дыпламатычнай мiсii.
У 1518 годзе разам з Эразмам Цёлкам ў складзе польска-лiтоускай дыпламатычнай мiсii Гусоўскi трапiў у Рым, дзе дыпламаты хацелi дамовiцца з папам Рымскiм Львом Х аб стварэннi каалiцыi хрысцiанскiх дзяржаў супраць турак i татар, якiя пагражалi ВКЛ. У Рыме ў 1522 годзе Мiкола Гусоўскi пачаў пiсаць паэму, поўная назва якой - "Песня пра постаць, дзiкi нораў зубра i паляванне на яго". Стварэнне паэмы распачалося па просьбе папы Рымскага Льва Х. Гусоўскi, якi разам з папам прысутнiчаў на бойке быкоў, узгадаў пра зуброў. Зацiкавiўшыся, папа папрасiў Гусоўскага напiсаць паэму, у якой той распавёў бы пра паляванне на зубра. Натуральна, што пiсалася яна на лацiне - на той час мове навукi, культуры i мiжнародных зносiн у Еўропе. Паэма была скончана на радзiме, бо Эразм Цёлак памёр у Рыме ад чумы ў 1522 годзе. Толькi ў 1523 годзе пры дапамозе польскай каралевы Боны паэма была надрукавана ў Кракаве.
"Песня пра зубра" - самы ўдалы твор паэта. Паэма, прасякнутая рэнесанснымi, гуманiстычнымi матывамi, прынесла паэту вялiкую славу. У ёй Гусоўскi апiсвае беларускую прыроду, заняткi насельнiцтва, звычаi, вераваннi. Твор прасякнуты любоўю паэта да роднага краю, царом лясоў i пушчаў якога з'яўляецца зубр - самы магутны са звяроў, якога прырода захавала толькi пад зоркай Палярнай, на Беларусi. У паэме зубр параўноўваецца з вялiкiм князем Вiтаўтам, у час княжання якога ВКЛ дасягнула найвялiкшага росквiту. У творы пераплятаюцца вобразы зубра, князя i народа. Акрамя таго, Гусоўскi заклiкае славянскiя народы аб'яднацца, каб спынiць турэцкую агрэсiю. Галоўнай прычынай паражэнняў паэт лiчыць раз'яднанасць людзей, iх незгуртаванасць. Паэма ўтрымлiвае шмат беларускiх народных прыказак i прымавак, выслоўяў жывой народнай мовы, лiтаральна пераказаных па-латынi. Гусоўскi ўпершыню ўвёў у лiтаратурны ўжытак характэрныя выяўленчыя сродкi беларускага фальклору - метафары, эпiтэты, параўнаннi, паралелiзмы. На беларускую мову паэма была перакладзена Язэпам Семяжонам, затым Уладзiмiрам Шатонам.
У зборнiк, якi носiць назву паэмы, паэт уключыў яшчэ 11 лацiнскiх вершаў, напiсаных таксама ў Рыме. Сярод iх - адрасаваны Эразму Цёлку верш "Суцяшэнне", у якiм паэт выказваў маральную падтрымку свайму настаўнiку, калi кароль Жыгiмонт Стары вызвалiў яго ад дыпламатычных абавязкаў.
Пасля пераезда ў Кракаў, Гусоўскi напiсаў яшчэ два лацiнскiя буйныя творы - "Новая i славутая перамога над туркамi ў лiпенi месяцы" (1524), дзе паэт пафасна выказаў патрыятычныя пачуццi ў сувязi з пераможнаю бiтвай пад Церабоўлем у 1524 годзе, вершаваны пераказ "Жыцця i подзвiгаў святога Гiяцынта" (1525), а крыху пазней - некалькi iншых.
Уся творчасць Мiколы Гусоўскага - прыклад служэння народу. Аб вялiкай каштоўнасцi творчай спадчыны паэта сведчыць тое, што яна ўжо пяць стагоддзяў выклiкае ў чытача цiкавасць.
Да канца жыцця Мiкола Гусоўскi заставаўся ў Кракаве. Свой век ён дажываў у адзiноце, забыты каралеўскiм дваром, разбiты паралiчом, але не зломлены духам. Гусоўскi не паставiў сваю творчасць на службу рэлiгii, высока цанiў простых людзей. Высокая мастацкая каштоўнасць тврчасцi паэта ставiць яго ў шэраг выдатных прадстаўнiкоў беларускай культуры эпохi Адраджэння.
http://graecolatini.narod.ru/student/husouski.html
Скорина, Франциск (до 1490, Полоцк, - до 1541, Прага), белорусский первопечатник и просветитель. В 1504 учился в Краковском университете, где получил степень бакалавра философии. В 1512 С. в Падуанском университете сдал экзамен на степень доктора медицины. Издательская деятельность С. началась в Праге. В 1517 он выпустил "Псалтырь" на славянском языке (известны 2 экз.; хранятся в Историческом музее в Москве и Публичной библиотеке им. Салтыкова-Щедрина в Ленинграде). За 1517-19 С. издал в Праге 19 отдельных книг Библии; в одной из них помещен титульный лист ко всем книгам - первый титульный лист славянской книги кирилловского шрифта. Пражские издания С. отличаются высокими художественными достоинствами (много иллюстраций, заставок, инициалов, выполненных в технике гравюры на дереве); в 2 изданиях С. поместил свой портрет (см. рис. ). В начале 20-х гг. С., переехал в Вильнюс, где основал первую на территории СССР типографию. В 1522 С. выпустил "Малую подорожную книжицу", а в 1525 - "Апостол" на славянском языке. В своих изданиях С. помещал написанные им предисловия, послесловия, примечания, глоссы . Гуманистические идеи С. оказали влияние на общественно-политическую жизнь восточно-славянских народов. Он выступал сторонником широкого просвещения народа, веротерпимости, социального равенства. С именем С. связано становление белорус. литературного языка и развитие белорусской письменности. Последние годы жизни провёл в Праге в должности личного врача и садовника короля Фердинанда.
http://encycl.yandex.ru/cgi-bin/art.pl?art=bse/00071/75600.htm&encpage=bse
3
1579. Заснаванне Віленскага ўніверсітэта
Гэта была першая вышэйшая навучальная ўстанова на абшары Вялікага Княства Літоўскага. Да яе заснавання спрычыніўся Ордэн езуітаў, які стварыў сама перадавую для свайго часу сістэму адукацыі ў Эўропе.
Першым рэктарам адчыненай паводле прывілею вялікага князя Сцяпана Батуры Віленскай акадэміі стаў Пётра Скарга, знакаміты каталіцкі прапаведнік, пісьменнік і палеміст, які, дарэчы, добра валодаў беларускай мовай і напісаў на ёй шэраг твораў.
Напачатку Віленская «альма матэр» мела тэалагічны і філасофскі факультэты, а з 1641 года - і юрыдычны. У 1586 годзе пры акадэміі была адчыненая друкарня.
Ад 1773 года, пасля пастановы папы рымскага пра скасаванне Ордэна езуітаў, акадэмія перайшла пад кіраўніцтва Адукацыйнай камісіі (па сутнасці, першага ў Эўропе міністэрства адукацыі) і ў 1781-м была пераўтвораная ў Галоўную школу Вялікага Княства Літоўскага. Паводле ўніверсітэцкага архіву, ад 1583 да 1781 года навуковыя ступені былі прысвоены тут 4076 асобам.
У 1803 годзе старажытная школа стала называцца імператарскім Віленскім універсітэтам. На той час у ім існавалі факультэты літаратуры і вольных навук, маральных і палітычных навук, медычны і фізічна-матэматычны. Універсітэт з'яўляўся цэнтрам Віленскай навучальнай акругі.
На працягу ўсёй яго гісторыі значную частку студэнтаў і выкладчыкаў Віленскага ўніверсітэта складалі выхадцы з беларускіх земляў. У гэтым агмені навукі чыталі лекцыі прапаведнік і красамоўца Пётра Скарга; славуты новалацінскі паэт, філосаф і тэарэтык літаратуры ХVІІ стагоддзя Мацей Казімір Сарбеўскі; ягоны сучаснік, выбітны знаўца рыторыкі Жыгімонт Лаўксмін; беларускі асветнік і астраном Марцін Пачабут-Адляніцкі; польскі гісторык, аўтар крылатага закліку паўстанцаў 1830 года «За нашу і вашу свабоду!» Іаахім Лялевель ды іншыя навукоўцы з эўрапейскай вядомасцю. Сярод гадаванцаў універсітэта былі Сімяон Полацкі, выдатны польскі паэт Юльюш Славацкі, летувіскі гісторык Сіманас Даўкантас, адзін з першых даследнікаў заканадаўчых і летапісных помнікаў Беларусі Ігнат Даніловіч... Віленскімі студэнтамі былі Адам Міцкевіч, Ян Чачот, Тамаш Зан, Ігнат Дамейка, якія ўваходзілі ў разгромленыя царскай паліцыяй таемныя таварыствы філаматаў і філарэтаў.
У першай траціне ХІХ стагоддзя пры Віленскім універсітэце дзейнічалі мастацкія кафедры гравюры, скульптуры, жывапісу і малюнку, дзе студэнты атрымлівалі падрыхтоўку для паступлення ў акадэміі мастацтваў. Тут выкладалі вядомыя жывапісцы і графікі Францішак Смуглевіч, Ян Рустэм, скульптар Казімір Ельскі. Выхаванцамі Віленскай мастацкай школы сталі беларускія мастакі Язэп Аляшкевіч, Валянцін Ваньковіч, Іван Хруцкі, Напалеон Орда, Генрых і Вікент Дмахоўскія...
Пасля прымусовага далучэння Беларусі да Расейскай імперыі ўніверсітэт быў магутным асяродкам духоўнай апазіцыі каланізатарам. Шэраг віленскіх выкладчыкаў і студэнтаў узялі чынны ўдзел у нацыянальна-вызвольным паўстанні 1830-1831 гадоў. Гэта адыграла вызначальную ролю ў закрыцці ўніверсітэта царскімі ўладамі ў 1832 годзе.
На аснове былых універсітэцкіх факультэтаў былі створаныя Медычна-хірургічная і Духоўная акадэміі, але праз десяць гадоў існавання першую перавялі ў Кіеў, а другую - у Пецярбург.
http://necro-egor.narod.ru/10v303.html
4
АДАМ МИЦКЕВИЧ (Mickiewicz, Adam)
Родился 24 декабря 1798 в Новогрудке (ныне Белоруссия) в мелкопоместной шляхетской семье. В 1819 закончил Виленский университет. В 1822 и 1823 опубликовал два небольших поэтических сборника, обозначивших начало романтического направления в польской литературе. В 1824 за активное участие в польских патриотических организациях был выслан в Россию; жил в Одессе, Москве и Санкт-Петербурге; в 1829 получил разрешение выехать в Западную Европу.
В России Мицкевич написал Крымские сонеты ( Sonety krymskie , 1826) и эпическую поэму в байроновском духе Конрад Валленрод ( Konrad Wallenrod , 1828), свидетельствовавшие о поэтической зрелости. В 1829–1831 жил преимущественно в Риме, где, испытав духовный кризис, увлекся мистицизмом. Без особого энтузиазма попытавшись присоединиться к участникам Польского восстания 1830–1831, в 1832 поселился в Париже, где провел большую часть оставшейся жизни. В 1832–1834 написаны две его величайшие поэмы: III часть Дзядов ( Dziady ) и Пан Тадеуш ( Pan Tadeusz ). В первой Мицкевич изложил свою «мессианскую» идею, отведя полякам такое же место среди других народов, какое занимал Христос среди людей: Польша была распята, но воскреснет и положит начало новой исторической эпохе. Действие Пана Тадеуша разворачивается в сельской Литве в канун нашествия Наполеона на Россию в 1812; в основе сюжета – распри местных польских шляхтичей, благополучно завершившиеся свадьбой.
После Пана Тадеуша Мицкевич практически перестал писать стихи. В 1840 он стал первым профессором славянской литературы в парижском Коллеж де Франс. В 1841 подпал под влияние апологета польского мессианства мистика А. Товяньского, в учении которого вера в возрождение Польши сочеталась с верой в непрекращающуюся деятельность духа Наполеона. За пропаганду товянизма французское правительство в 1845 отстранило Мицкевича от чтения лекций, а в 1852 он был отправлен в отставку. В 1855 Мицкевич уехал в Константинополь, где намеревался организовать польский легион для помощи французам и англичанам в борьбе с Россией. Заразившись холерой, умер 26 ноября 1855. В 1890 прах Мицкевича был перевезен из Парижа в Краков и помещен в саркофаг в Вавельском кафедральном соборе. [ссылка]
5
1919 г., 2-3 февраля
Принята І-я Конституция БССР на І-ом Всебелорусском съезде Советов рабочих, крестьянских и красноармейских депутатов. Обра-щение съезда ко всем народам о признании самостоятельности Беларуси и вступлении с нею в дипломатические отношения.
6
1569 г., 1 ліпеня.
Люблінская унія — урачыстае абвяшчэнне пра аб'яднанне на аснове роўнасці Польскага Каралеўства (Карона) і Вялікага княства Літоўскага (Княства) у федэратыўную дзяржаву — Рэч Паспалітую. На чале дзяржавы быў кароль (ён жа і вялікі князь), якога выбірала шляхта «абодвух народаў», ствараўся агульны сойм з двух палат: сенат і пасольская ізба (па 2 паслы ад кожнага павета); абедзве дзяржавы захоўвалі суверэнітэт, асобную дзяржаўную адміністрацыю, войскі, скарб і права эмісіі аднолькавай манеты, судовы апарат, свае законы і сваю мытную сістэму; кожная краіна захоўвала свае дзяржаўныя мовы: Польшча — лацінскую Вялікае княства Літоўскае — беларускую.
Утварэнне РП з`яулялася значнай падзеяй у міжкультурных зносінах, узаемаразумення, таму што дзве раней асобныя дзяржавы станавіліся адной, праісходзіла ўзаемапранікнавенне культур адна ў адну.
http :// probelarus . ru / modules . php ? op = modload & name =_4_ hron & file = index
...назад |